Zagadka nr 4

Pytanie: 

Jesteśmy w okresie Wielkiego Postu w Kościele Katolickim. Praktyki postne w religii mają znaczenie ochronne i oczyszczające. Napisz, czy w innych religiach występuje także post. Jeżeli tak, opisz najbardziej typowe praktyki postne w przynajmniej jednej wymienionej religii.

Odpowiedź: Tak, praktycznie w każdej. Oto szczegóły:

 

Post w różnych religiach

Kościół rzymsko - katolicki

Post w Kościele rzymskokatolickim reguluje  Kodeks prawa kanonicznego w kanonach 1249 — 1253 i określa jako formę pokutną.

W praktyce wyróżnia się trzy główne rodzaje postów:

Post ścisły – obowiązuje w Kościele łacińskim (rzymskim) w Środę Popielcową oraz w Wielki Piątek. Polega na powstrzymaniu się od spożywania mięsa (z wyjątkiem ryb) i ograniczeniu posiłków. Obowiązuje wszystkich pełnoletnich do rozpoczęcia 60 roku życia. Konferencje Episkopatu i ordynariusze mają prawo przez własne zarządzenia określać szczegóły zachowania postu. W Polsce post ścisły oznacza spożycie w ciągu dnia wyłącznie jednego posiłku do syta i dwóch niepełnych. Zasady postu w Polsce określa Kodeks prawa kanonicznego: „Prawem o wstrzemięźliwości są związane osoby, które ukończyły czternasty rok życia, prawem zaś o poście są związane wszystkie osoby pełnoletnie, aż do rozpoczęcia sześćdziesiątego roku życia. Duszpasterze oraz rodzice winni zatroszczyć się o to, ażeby również ci, którzy z racji młodszego wieku nie związani jeszcze prawem postu i wstrzemięźliwości, byli wprowadzeni w autentyczny duch pokuty.” (kan. 1252).

Wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych – obowiązująca w Polsce, polega na powstrzymaniu się od spożycia pokarmów mięsnych (z wyjątkiem ryb) w każdy piątek roku liturgicznego z wyjątkiem uroczystości czyli dni liturgicznych najwyższej rangi (np. w pierwszy piątek po Wielkanocy wstrzemięźliwość ta nie obowiązuje), dla wszystkich w wieku powyżej 14 roku życia do końca życia. Z przestrzegania wstrzemięźliwości zwolnione są osoby chore oraz te, które nie mają możliwości wyboru pokarmu (dotyczy m.in. punktów zbiorowego żywienia). Wyjątek ten nie dotyczy postu ścisłego w Środę Popielcową i Wielki Piątek. W szczególnych przypadkach, ze słusznych powodów, dyspensy od zachowania wstrzemięźliwości może udzielić proboszcz własny bądź miejsca poszczególnym wiernym, rodzinom lub grupom wiernych, nakładając wówczas formę zadośćuczynienia do wypełnienia przez wiernych, np. jałmużnę albo modlitwę w intencjach Kościoła.

Post Eucharystyczny – powstrzymanie się od spożycia pokarmów na godzinę przed przyjęciem Komunii Świętej. Obowiązuje wszystkich przystępujących do Komunii świętej, z wyjątkiem chorych i ich opiekunów oraz kapłanów, którzy celebrują lub koncelebrują Mszę po raz kolejny w danym dniu. Post Eucharystyczny jest nakazany o czym mówią przepisy prawa kanonicznego.

W poście obchodzonym przez katolików chodzi o podjęcie praktyk pokutnych poprzez dobrowolne umartwienia na wzór Chrystusa i w łączności z Jego ofiarą dla złożenia Ojcu niebieskiemu zadośćuczynienia za swoje własne słabości i grzechy, a także za grzechy popełnione przez innych ludzi. Wielu jest bowiem naszych współbraci w wierze, a także ludzi dalekich od Boga, którym potrzebne jest nasze wsparcie duchowe. I wielu jest takich, dla których już nie wystarczy nasza modlitwa. Są bowiem zbyt mocno skrępowani więzami szatańskiej niewoli. Doświadczyli już tego Apostołowie, kiedy nie mogli wypędzić szatana z opętanego chłopca bez pomocy Pana Jezusa. Zapytali wówczas: "dlaczego my nie mogliśmy go wypędzić?" On zaś im rzekł: "Z powodu małej wiary waszej... Ten zaś rodzaj złych duchów wyrzuca się tylko modlitwą i postem" (Mt 17, 14-21; por. Mk 9,29).

          Post powinien być czasem nawrócenia, intensywniejszego ofiarowania siebie Bogu i większej solidarności i relacji z bliźnimi.

W Polsce jest to okres 40 dni poprzedzających Święta Wielkanocne dla chrześcijan to okres zwany Wielkim Postem. Jest to czas pokuty i zadumy. W kościele katolickim rozpoczyna się on od Środy Popielcowej i trwa do Wielkiego Czwartku do Mszy Wieczerzy Pańskiej. Natomiast w Wielki Piątek i Wielką Sobotę jest post paschalny jako element przygotowawczy to Świat Zmartwychwstania Pańskiego. Poza tym katolików obowiązuje wstrzemięźliwość od potraw mięsnych w piątki oraz wynikające z tradycji również w Wigilię Bożego Narodzenia. Natomiast zachowanie postu ścisłego (powstrzymanie się od mięsa i wywaru z mięsa oraz z trzech posiłków w tym jednym do syta) obowiązuje w Środę Popielcową i w Wielki Piątek.

Post jest przeżywany nie tylko w chrześcijaństwie. W różnych formach jest on znany we wszystkich wielkich religiach świata.

Grekokatolicyzm

          U grekokatolików wielki post zaczyna się od Czystego Poniedziałku (gr. Tessarakostè). Jest to pierwszy dzień czterdziestodniowego postu. Poza tym w prawosławiu praktykuje się też posty w innych okresach. Przykładem są posty wielodniowe jak: Post Filipowy (przed Bożym Narodzeniem), Post Piotrowy (rozpoczyna się w poniedziałek, osiem dni po święcie Pięćdziesiątnicy) oraz Post Uspieński (przed świętem Zaśnięcia Bogarodzicy).

Prawosławie

W Kościele prawosławnym reguły dotyczące postu są o wiele bardziej surowe  niż w Kościele katolickim. W ciągu całego niemal Wielkiego Postu trwającego 50 dni nie spożywa się mięsa, ryb, jajek i nabiału. 

Oprócz tego w kalendarzu prawosławnym występuje czterdziestodniowy post przed Bożym Narodzeniem, post przed świętem Piotra i Pawła, trwający od jednego do czterech tygodni, czternastodniowy post przed świętem Zaśnięcia Bogarodzicy oraz wiele tzw. postów jednodniowych. Są to: każda środa i piątek (z wyjątkiem kilku tygodni w roku, np. po Wielkanocy, po Pięćdziesiątnicy i po Bożym Narodzeniu), święto Podwyższenia Krzyża Pańskiego, dzień Ścięcia Głowy św. Jana Chrzciciela i przeddzień święta Chrztu Pańskiego.

Protestantyzm

W protestantyzmie czas wielkiego postu nosi nazwę czasu pasyjnego i jest to głównie czas zadumy, modlitwy i koncentracji na Słowie Bożym. Nie ma wymogu zachowania postu jako wstrzemięźliwości od niektórych potraw.

W niektórych kościołach protestanckich wierni zachowują jednak post, wynikający też w wielowiekowej tradycji.

Judaizm

          W religii judaizmu jest kilka Świąt, przed którymi obowiązuje post. Są to: Purim, Pascha i Jom Kippur.

Punktem kulminacyjnym rozpoczynających się w Nowy Rok (Rosz Haszana), dziesięciu Strasznych Dni przeznaczonych na pokutę, jest dzień pojednania Jom Kippur. Jest to najważniejsze święto żydowskie. W tym dniu skruchy, pokuty i nawrócenia wierzący mają nadzieję na odpuszczenie grzechów. Nabożeństwo trwa przez cały dzień. Od początku święta do zachodu słońca następnego dnia, obowiązuje ścisły post. Wtedy należy powstrzymać się od jedzenia, picia, pracy, mycia, prowadzenia samochodu oraz ozdabiania ciała makijażem. Nic nie powinno zakłócać procesu psychicznej katharsis (oczyszczenia), nawet picie wody z kranu.  

W Izraelu życie w tym dniu zamiera - nie jeżdżą samochody, zamknięte są granice, lotniska, kawiarnie i restauracje. Ze ścisłego przestrzegania postu w Dniu Pojednania zwolnieni są chorzy, kobiety w ciąży i dzieci. Ponadto nosi się wówczas tylko białe ubrania - na znak czystości - i odmawia się wiele modlitw, aby pojednać się z bliźnimi i z Bogiem. W modlitwach wspomina się również zmarłych przyjaciół i krewnych. W czasie pierwszego posiłku po poście przekazuje się sobie nawzajem życzenia dobrego roku.

W Judaizmie dzielimy posty na posty dotyczące wszystkich wyznawców oraz posty indywidualne. Czasem poszczenia dla wszystkich wyznawców judaizmu jest post w Jom Kipur („Dzień Pojednania”, czy „Sądny Dzień”), Purim (Święto Losów) oraz w dzień poprzedzający Pesach (Święto Wiosny, Święto Przaśników). Natomiast w gronie rodzinnym obchodzone są posty indywidualne, choćby dzieci w rocznicę ślubu swoich rodziców. Posty praktykuje się też podczas tragicznych rocznic wydarzeń ważnych dla judaizmu, jak Tisza be-Aw (święto upamiętniające zburzenie Pierwszej oraz Drugiej Świątyni Jerozolimskiej) oraz com Gedali (post obchodzony dla upamiętnienia zamachu na Gedalię ben Achikama, ostatniego zarządcy Izraela za czasów panowania babilońskiego władcy Nabuchodonozora). Przed zawarciem małżeństwa para młoda musi także pościć, aby wewnętrznie przygotować się do zawarcia tego sakramentu.

Islam

          Post (saum) w islamie należy do pięciu filarów, które są podstawowymi obowiązkami muzułmanina i zapisane są w Koranie. W dziewiątym miesiącu kalendarzowym – ramadanie – muzułmanie całego świata podejmują codziennie ścisły post, który trwa od świtu do zachodu słońca. Kalendarz muzułmański jest kalendarzem księżycowym i każdy kolejny rok rozpoczyna się około 11 dni wcześniej. Ramadan wypada w różnych porach roku i latem czas postu może trwać nawet 20 godzin.

W tym okresie należy powstrzymać się od pokarmów, napojów i używek, powstrzymanie od doznań cielesnych oraz wewnętrznych (kłamanie, przeklinanie gadanie bez sensu). Każdego dnia po zachodzie słońca wyznawcy islamu spotykają się na wspólnych kolacjach, podczas których należy zatroszczyć się także o ubogich i bezdomnych. Przepisy te nie obowiązują chorych, osób starszych, dzieci, podróżnych i kobiet w ciąży. Muzułmanie wierzą, że post jest ochroną przed karą Allaha, a zatem obowiązkiem muzułmanina. Zakończenie ramadanu wierni obchodzą tradycyjnie przez trzy dni. Święto przerwania postu zwie się Id al-Fitr. Jest dniem radości i modlitwy.

Hinduizm

          Wędrowni asceci, wybierają życie pełne ograniczeń, aby przez wyrzeczenia i ćwiczenia duchowe osiągnąć wyswobodzenie z iluzji, jakimi karmi nas materialistyczny świat.

Okazją postu dla wyznawców hinduizmu są pewne doroczne święta, takie jak Śiwaratri i Dżanamastami. Pierwsze obchodzone jest ku czci Śiwy na pamiątkę odtańczenia przez niego kosmicznego tańca szczęśliwości tandawa. Wierni zachowują ścisły post przez cały dzień a w nocy czuwają. Drugie to święto urodzin Kriszny. Wymaga ono przestrzegania 24-godzinnego postu aż do północy, kiedy Kriszna przyszedł na świat. Pości się także w określone dni świąteczne lub z okazji ważnych wydarzeń w życiu, takich jak narodziny syna. Może to być post zupełny lub ograniczenie do jednego posiłku dziennie albo rezygnacja z niektórych produktów.  Asceza jest ważną cechą życia wielu hinduskich guru (przewodników duchowych), zwanych ”Sadhu”. Rezygnują oni ze wszystkiego, co nie jest najbardziej niezbędne do przeżycia. Żyją w odosobnieniu jak pustelnicy, posiadają tylko to, co noszą na własnym ciele, jedzą i piją tylko tyle, ile trzeba, aby przeżyć.

Buddyzm

          Post w miesiącu ramadan jest obowiązkiem i jest jednym z pięciu filarów islamu. Ramadan to święty miesiąc islamu, który ustanowiony został na pamiątkę objawienia archanioła Gabriela prorokowi Mahometowi. W tym okresie obowiązuje ścisły post, który trwa 30 dni i którego muszą przestrzegać wszyscy wierni. Jest to czas wyjątkowy, to miesiąc szczególnego kontaktu z Bogiem, samodyscypliny i refleksji. Poszczący, doświadczając pragnienia i głodu, solidaryzują się z głodującymi na całym świecie. Miesiąc ten powinien być dodatkowo wypełniony modlitwą i dobrymi uczynkami.

Najważniejszym zakazem, jaki obowiązuje w czasie ramadanu, jest zakaz spożywania posiłków od świtu do zmierzchu. Wierni nie mogą jeść, a także pić w ciągu dnia, dopiero po zachodzie Słońca. W tym okresie muzułmanie czynią dobre uczynki, bo wierzą, że wszelkie dobro mnoży się i liczy dwukrotnie. Ramadan uznaje się także za czas, kiedy wszystkie konflikty gasną i następuje zgoda między braćmi oraz siostrami. Ponadto w tym miesiącu obowiązuje również powściągliwość od wszelkich przyjemności cielesnych, np. nie powinno się brać udziału w zabawach, palić papierosów. Uroczyste zakończenie postu kończy święto Eid al-Firt, które trwa zwykle przez cały weekend.

Wspólnota buddyjska na świecie jest różnorodna i panują w niej różne praktyki, także odnośnie postu. Mnisi wybierają drogę ascezy i często ograniczają się do jednego posiłku dziennie przed południem. Bardziej rygorystyczny post, trwający 18 dni i polegający na przyjmowaniu jedynie małej ilości wody, powinien odbywać się pod nadzorem doświadczonego mistrza.

Również świeccy podejmują posty poprzez ograniczanie posiłków lub wyrzeczenie się pożywienia zbyt luksusowego. Wielu buddystów jest wegetarianami, nie stanowi to jednak obowiązku.

Celem postu we wszystkich religiach jest  oczyszcza i uzdrawia zarówno ciało, jak i duszę.